کلسترول چیست؟ هرآنچه باید در مورد عوارض کلسترول بالا بدانید

کلسترول بالا یکی از مشکلات بسیار رایج در ایالات متحده و دیگر کشورهایی است که در آن‌ها غذاهای پر چرب و یا مصرف فست فودها رواج دارد. به عبارتی می توان گفت طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، نزدیک به ۹۴ میلیون بزرگسال در این ایالات در محدوده سنی ۲۰ سال یا بالاتر دارای کلسترول بالا (بالاتر از حد مرزی) هستند. با این حال، از آنجایی که این وضعیت اغلب هیچ علامتی به همراه ندارد، ممکن است تا زمانی که به پزشک خود مراجعه ننموده و او شرایط شما را ارزیابی ننماید، متوجه نشوید که به آن مبتلا هستید. در ادامه مطلب، در مورد اینکه چه چیزی باعث کلسترول بالا می‌شود، روش های پیشگیری و درمان آن، و نیز آیا اینکه راهکارهایی برای معکوس کردن آن وجود دارد، صحبت خواهیم کرد. تا پایان با ما همراه باشید.

کلسترول چیست؟

کلسترول نوعی لیپید و یک ماده مومی شکل و چربی مانند است که کبد شما به طور طبیعی آن را تولید می کند. این نوع چربی برای تشکیل غشای سلولی، برخی از هورمون ها و نیز ویتامین D حیاتی است. از آنجایی که کلسترول در آب حل نمی شود، پس نمی تواند به خودی خود از طریق خون شما عبور کند. بدین منظور، برای کمک به انتقال کلسترول، این کبد شما است که برای تولید لیپوپروتئین دست به کار می شود. لیپوپروتئین ها ذراتی هستند که از چربی و پروتئین تشکیل شده اند. این ذرات کلسترول و تری گلیسیرید، نوع دیگری از چربی را از طریق جریان خون شما حمل می کنند. دو شکل اصلی لیپوپروتئین عبارتند از لیپوپروتئین با چگالی کم یا LDL  و لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL.

LDL هر نوع کلسترولی است که توسط لیپوپروتئین های با چگالی کم حمل می شود. اگر خون شما حاوی مقدار زیادی از کلسترول LDL باشد، احتمالا تشخیص داده می شود که شما کلسترول بالایی دارید. این وضعیت در صورت عدم درمان منجر به بسیارتیروئیی از مشکلات سلامتی، از جمله حمله قلبی و سکته خواهد شد. همانطور که در بالا نیز به این نکته اشاره نمودیم، کلسترول بالا به ندرت در آغاز، با علائم همراه است. به همین دلیل مهم است که سطح کلسترول خود را به طور منظم بررسی نمایید.

علائم کلسترول بالا

در بیشتر موارد، کلسترول بالا یک وضعیت خاموش یا بی صدا است، یعنی معمولا هیچ علامتی ندارد. بسیاری از مردم تا زمانی که دچار عوارض جدی مانند حمله قلبی یا سکته نشوند، حتی متوجه نمی شوند که کلسترول بالایی داشته اند. به همین دلیل است که غربالگری کلسترول بسیار حائز اهمیت می باشد. پس اگر ۲۰ سال یا بیشتر سن دارید، از پزشک خود سوال کنید که آیا غربالگری معمول کلسترول برای شما لازم است یا خیر. شما باید درک کنید که چطور این غربالگری می تواند جان شما را نجات دهد.

علل ایجاد کلسترول بالا

مصرف بیش از حد غذاهایی که حاوی کلسترول، چربی های اشباع شده و چربی های ترانس هستند ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهد. چاقی نیز می تواند این خطر را تشدید کند. سایر عوامل سبک زندگی که می تواند در افزایش کلسترول نقش داشته باشد، عبارتند از بی تحرکی و سیگار کشیدن. ژنتیک نیز می تواند بر شانس ابتلا به کلسترول بالا تأثیرگذار باشد. ژن ها از والدین به فرزندان منتقل می شوند. در واقع، ژن های خاصی وجود دارند که به بدن شما می آموزند چگونه کلسترول و چربی ها را پردازش کند. اگر والدین شما کلسترول بالایی دارند، ممکن است شما نیز ممکن است در معرض خطر آن قرار داشته باشید.

در موارد نادر، کلسترول بالا ناشی از هایپرکلسترولمی خانوادگی است (هایپرکلسترولمی نوعی بیماری ژنتیکی وراثتی است که با افزایش کلسترول و در پی آن بیماری‌های قلبی‌ـ عروقی همراه می باشد) این اختلال ژنتیکی سبب می شود که بدن شما نتواند LDL را حذف کند. طبق گفته موسسه ملی تحقیقات ژنوم انسانی، اکثر بزرگسالان مبتلا به این بیماری دارای سطح کلسترول تام بالای ۳۰۰ میلی گرم در دسی لیتر و سطوح LDL بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر هستند. بیماری های دیگری مانند دیابت و کم کاری تیروئید نیز می توانند در خطر ابتلا به کلسترول بالا و عوارض مرتبط با آن موثر باشند.

کلسترول LDL یا “کلسترول بد”

LDL اغلب “کلسترول بد” نامیده می شود. این نوع کلسترول به شریان های شما آسیب می رساند و اگر سطح آن بیش از حد بالا باشد، می تواند روی دیواره رگ های شما رسوب کند. این تجمع به عنوان پلاک کلسترول نیز شناخته می شود و می تواند به باریک شدن عروق و در نتیجه محدود جریان خون منجر شود. به این ترتیب، خطر لخته شدن خون افزایش می یابد. در صورتی که لخته خون شریان قلب یا مغز شما را مسدود کند، می تواند باعث حمله قلبی یا سکته شود.

HDL یا “کلسترول خوب”

HDL یا همان “کلسترول خوب” به خروج LDL از کبد و در نتیجه از بدن شما کمک می کند. این نوع از کلسترول همچنین مانع از تجمع پلاک کلسترول در شریان های شما می شود. زمانی که از سطح کلسترول HDL سالمی برخوردار هستید، خطر لخته شدن خون، بیماری قلبی و سکته نیز به حداقل می رسد.

تری گلیسیرید، گونه ای متفاوت از لیپیدها

تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی است که با کلسترول متفاوت می باشد. در حالی که بدن شما از کلسترول برای ساخت سلول ها و هورمون های خاص استفاده می کند، از تری گلیسیرید نیز به عنوان منبع انرژی بهره می گیرد. زمانی که شما کالری بیشتری از آنچه بدنتان می تواند دریافت کند مصرف کنید، آن کالری ها به تری گلیسیرید تبدیل می شوند. به عبارتی، بدن تری گلیسیرید را در سلول های چربی شما ذخیره خواهد کرد. همچنین از لیپوپروتئین ها برای گردش تری گلیسیرید در جریان خون شما استفاده می نماید. اگر شما به طور منظم کالری زیادی را وارد بدن خود نمایید، ممکن است سطح تری گلیسیرید شما خیلی بالا برود. در نهایت این مسئله ممکن است خطر ابتلا به انواع بیماری ها نظیر بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد. پزشک شما می تواند با یک آزمایش خون ساده سطح تری گلیسیرید و همچنین سطح کلسترول شما را ارزیابی نماید.

بررسی سطح کلسترول

طبق توصیه انجمن قلب آمریکا، چنانچه شما ۲۰ سال یا بیشتر سن دارید، باید سطح کلسترول خود را حداقل هر ۴ تا ۶ سال یک بار بررسی کنید. اگر همچنین سابقه کلسترول بالا یا سایر عوامل خطر بیماری قلبی عروقی را دارید، ضروری است که سطح کلسترول خون خود را در بازه های زمانی کمتر آزمایش کنید. پزشک شما می تواند از یک پنل بررسی چربی یا لیپید برای اندازه گیری سطح کلسترول تام، و همچنین LDL، HDL و تری گلیسیرید شما استفاده کند. سطح کلسترول تام شما همان میزان کلی کلسترول خون شما و متشکل از LDL و HDL می باشد. اگر سطح کلسترول تام یا LDL شما بیش از حد بالا باشد، ممکن است پزشک شما را در جزء افرادی که کلسترول بالا دارند تشخیص دهد. زمانی که سطح LDL شما بسیار بالا و HDL بسیار پایین باشد، این وضعیت می تواند خطرناک باشد.

نمودار سطح کلسترول

با تشخیص کلسترول بالا الزاما نباید دارو مصرف کنید. چنانچه نیز پزشک برای شما دارو تجویز کند، عوامل مختلفی ممکن است بر نوع دارویی که توصیه می‌کند تأثیر بگذارد. اکثر پزشکان با در نظر گرفتن این مسئله، از اندازه گیری های عمومی برای تصمیم گیری در مورد برنامه های درمانی استفاده می کنند. آنها ممکن است این شاخص ها را تحت کلسترول مطلوب، مرزی رو به بالا و بالا دسته بندی کنند. بر اساس کتابخانه ملی پزشکی، کلسترول تام اکثر بزرگسالان را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

کتابخانه ملی پزشکی همچنین سطوح بالای LDL را به صورت زیر تعریف می کند:

در نظر داشته باشید که تمامی این اندازه گیری ها کلی هستند. در واقع، پزشک قبل از تصمیم گیری در مورد برنامه درمانی، سایر فاکتورهای دیگر را نیز در مورد شما بررسی خواهد کرد.

دستورالعمل های اخیر برای سطح کلسترول سالم

بدن شما برای عملکرد صحیح به مقداری کلسترول از جمله مقداری LDL نیاز دارد. اما اگر میزان کلسترول بد یا LDL شما خیلی بالا باشد، می تواند زمینه بسیاری از مشکلات و بیماری ها را فراهم آورد. کالج آمریکایی متخصصان قلب و انجمن قلب آمریکا در سال ۲۰۱۸، دستورالعمل های لازم را برای درمان کلسترول بالا بروز رسانی کردند. طبق این دستورالعمل‌های جدید، علاوه بر سطح کلسترول، سایر عوامل خطرزای بیماری ‌های قلبی نیز باید مورد بررسی قرار گیرند، مانند سابقه خانوادگی و سایر مسائل مرتبط با سلامتی شخص. این دستورالعمل ها، تمامی این فاکتورها را برای شانس کلی فرد برای ابتلا به خطرات و عوارض طی ۱۰ سال آینده در نظر می گیرد.

عوامل خطرزا برای کلسترول بالا

• چاقی
• مصرف مقدار زیادی از چربی های اشباع شده و ترانس مانند چربی های موجود در فست فودها
• فعالیت بدنی کم
• استعمال دخانیات
• سابقه خانوادگی کلسترول بالا
• دیابت، بیماری کلیوی یا کم کاری تیروئید

در نظر داشته باشید که افراد در هر سن، جنسیت و قومیت ممکن است کلسترول بالایی داشته باشند.

خطرات و عوارض کلسترول بالا

کلسترول بالا در صورت عدم درمان می تواند باعث تجمع پلاک در شریان های شما شده و در نتیجه با گذشت زمان، سلامتی شما به خطر بیفتد. این وضعیت به عنوان آترواسکلروز شناخته می شود. آترواسکلروز یک بیماری جدی است که می تواند جریان خون را از طریق عروق خونی محدود کند. همچنین خطر ایجاد لخته های خونی خطرناک را به حداکثر برساند. آترواسکلروز می تواند با بروز بسیاری از عوارض تهدید کننده زندگی در ارتباط است، مانند:

• سکته
• حمله قلبی
• آنژین صدری یا درد قفسه سینه
• فشار خون بالا
• بیماری عروق محیطی
• بیماری های مزمن کلیوی

سطح بالای کلسترول همچنین می تواند باعث عدم تعادل صفرا شود و خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.

چگونه سطح کلسترول خون را کاهش دهیم؟

اگر کلسترول بالا دارید، پزشک ممکن است تغییرات سبک زندگی را برای کمک به کاهش آن توصیه نماید. به عنوان مثال، اعمال تغییراتی در رژیم غذایی، عادات ورزشی یا سایر جنبه های دیگر. برای مثال اگر سیگار می کشید، احتمالاً به شما توصیه می کند که آن را ترک کنید. همچنین او ممکن است داروها یا درمان های دیگری را برای کمک به کاهش سطح کلسترول شما تجویز کند. در برخی موارد شاید لازم باشد برای مراقبت بیشتر به یک متخصص مراجعه نمایید.

کاهش کلسترول از طریق رژیم غذایی

برای دستیابی و حفظ سطح کلسترول سالم، پزشک ممکن است تغییراتی را در رژیم غذایی شما توصیه کند.

برای مثال شما باید موارد زیر را رعایت کنید:

• مصرف غذاهای سرشار از کلسترول، چربی های اشباع شده و چربی های ترانس را محدود کنید.
• منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، ماهی و حبوبات را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• غذاهای متنوع با فیبر بالا مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید.
• به جای مواد غذایی سرخ شده، غذاهای پخته، کبابی یا بخارپز را انتخاب نمایید.
• در صورت امکان از فست فود و غذاهای شیرین و فرآوری شده خودداری کنید.

غذاهایی که دارای کلسترول بالا، چربی های اشباع شده یا چربی های ترانس هستند عبارتند از:

• گوشت قرمز، زرده تخم مرغ و محصولات لبنی پرچرب
• غذاهای فرآوری شده با کره کاکائو یا روغن پالم
• غذاهای سرخ شده مانند چیپس سیب زمینی، پیاز حلقه ای و مرغ سرخ شده

برخی از محصولات دیگر نظیر کلوچه ها

خوردن ماهی و سایر غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ نیز ممکن است به کاهش سطح LDL شما کمک کند. به عنوان مثال، ماهی قزل آلا، ماهی خال مخالی و شاه ماهی منابع غنی امگا ۳ هستند. همچنین گردو، بادام، دانه کتان آسیاب شده و آووکادو حاوی امگا ۳ بوده و می توانند برای کاهش چربی بد موثر واقع شوند.

داروهای کاهنده کلسترول

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را به منظور کاهش سطح کلسترول شما تجویز کند. استاتین ها رایج ترین داروهایی هستند که برای کلسترول بالا تجویز می شوند. آنها مانع از تولید کلسترول بیشتر کبد شما می شوند. مانند:

• آتورواستاتین (لیپیتور)
• فلوواستاتین (لسکول)
• روزوواستاتین (کرستور)
• سیمواستاتین (زوکور)

پزشک شما همچنین ممکن است داروهای دیگری را برای کلسترول بالا تجویز کند، مانند:

• نیاسین
• رزین های اسید صفراوی یا جداکننده ها، مانند کولسوالام (ولچول)، کلستیپول (کولستید)، یا کلستیرامین (پرو الیت)
• مهارکننده های جذب کلسترول، مانند ezetimibe (Zetia)
• مهارکننده‌ های PCSK9، مانند alirocumab (Praluent) و evolocumab (Repatha)

برخی از محصولات نیز ترکیبی بوده و برای کمک به کاهش جذب کلسترول بدن از غذاها و کاهش تولید کلسترول در کبد تولید می شوند. یک مثال از این نوع داروهای ترکیبی ازتیمیب + سیمواستاتین (ویتورین) است.

درمان های خانگی و کاهش کلسترول به طور طبیعی

در برخی موارد، شما می توانید سطح کلسترول خود را بدون مصرف دارو کاهش دهید. به عنوان مثال، دریافت یک رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم و عدم استعمال دخانیات می تواند کافی باشد. برخی اشخاص نیز ادعا می کنند که بعضی از مکمل های گیاهی و غذایی ممکن است به کاهش سطح کلسترول کمک کند. به عنوان مثال:

• سیر
• زالزالک
• گون
• برنج مخمر قرمز
• مکمل های گیاهی استرول و استانول
• پسیلیوم بور که در پوسته دانه پسیلیوم یافت می شود
• دانه کتان آسیاب شده

با این حال، سطح داده های حمایت کننده از این ادعاها متفاوت است. علاوه بر این، سازمان غذا و دارو یا FDA هیچ یک از این محصولات فوق را برای درمان کلسترول بالا تایید نکرده است. از این رو، تحقیقات بیشتری لازم است تا متوجه شویم که آیا آنها می توانند به درمان این بیماری کمک کنند یا خیر. پس فراموش نکنید که همیشه قبل از مصرف هر گونه مکمل گیاهی یا غذایی با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد، آنها ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می کنید تداخل داشته باشند.

راهکارهای پیشگیری از کلسترول بالا

شما نمی توانید عوامل خطرزای ژنتیکی کلسترول بالا را کنترل کنید. با این حال، تغییر سبک زندگی قابل مدیریت بوده و می توانید موارد زیر را رعایت کنید:

• داشتن یک رژیم غذایی مغذی که کلسترول و چربی حیوانی پایین و فیبر بالایی دارد.
• خودداری از مصرف زیاد الکل
• جلوگیری از افزایش وزن و حفظ تناسب اندام
• تمرینات ورزشی منظم
• ترک سیگار

همیشه به خاطر داشته باشید که توصیه های پزشک خود را برای غربالگری معمول کلسترول در اولویت قرار دهید. اگر در معرض خطر کلسترول بالا یا بیماری عروق کرونر قلب باشید، قطعا پزشک شما توصیه خواهد نمود که سطح کلسترول خود را به طور منظم بررسی کنید.

جمع بندی

در بیشتر موارد، کلسترول بالا هیچ علامت مشخصی ندارد. کلسترول بالا در صورت عدم درمان می تواند باعث مشکلات جدی سلامتی شود. اما خبر خوب این است که پزشک می تواند به شما در مدیریت این وضعیت کمک کند. برای آگاهی از میزان کلسترول بالا، از پزشک خود بخواهید که سطح کلسترول شما را آزمایش کند، به خصوص اگر بالای ۲۰ سال سن دارید. در صورت داشتن کلسترول بالا، از پزشک خود در مورد بهترین گزینه های درمانی سوال کنید. شما می توانید برای کاهش خطر عوارض ناشی از کلسترول بالا، سبک زندگی سالم را برگزینید و از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک خود پیروی کنید. در نهایت برخورداری از یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و اجتناب از دخانیات ممکن است به شما در دستیابی و حفظ سطح کلسترول سالم کمک کند. این برنامه ها همچنین می توانند به کاهش خطر عوارض ناشی از کلسترول بالا بسیار تأثیرگذار باشند.
تهیه و تنظیم مطلب توسط تیم تولید محتوای بادی‌من، استفاده از مطالب بدون ذکر منبع ( بادی‌من ) و به منظور مقاصد تجاری پیگرد قانونی دارد.

References

About familial hypercholesterolemia. (2013)

Causes of high cholesterol (2020)

Cholesterol. (2021)

Cholesterol levels. (2020)

Daniels SR, et al. (2012). Expert panel on integrated guidelines for cardiovascular health and risk reduction in children and adolescents: Summary report

Grundy SM, et al. (2018). 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA guideline on the management of blood cholesterol: A report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on clinical practice guidelines

High blood cholesterol: What you need to know. (2005)

High cholesterol facts. (2021)

How to get your cholesterol tested. (2020)

LDL and HDL cholesterol: “Bad” and “good” cholesterol. (2020)

New guidelines: Cholesterol should be on everyone’s radar, beginning early in life. (2018)

Pokhrel B, et al. (2021). PCSK9 inhibitors