متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن چیست؟ چرا برخی افراد از آن شکایت دارند؟ آیا اصلا قابل تنظیم و کنترل است؟ آیا ژنتیک در آن نقش دارد؟ آیا چاقی و لاغری ما به این مساله ارتباط دارد؟ این آزمون به پرسش های شما درباره سوخت وساز بدن پاسخ می دهد…
داشتن اندامی عضلانی و ماهیچه ای و چاق نبودن به این معناست که میزان متابولیسم بدن بالاست.
میزان متابولیسم یا همان سرعت سوخت وساز بدن، به شدت تحت تاثیر وضعیت فیزیکی است. افراد با اندام ورزشکاری و بدون چربی اضافه، سوخت وساز بالاتری دارند. برعکس این وضعیت هم صادق است یعنی سوخت وساز در بدن افراد چاق، پایین است. تحقیقات نشان داده بدن باید انرژی زیادی برای هضم غذای پروتئینی صرف کند پس هضم غذاهای پروتئینی، معادل افزایش سوخت و ساز بدن است. همچنین استفاده از میوه ها٬ کلم٬ کاهو و انواع سالاد و سبزیجات کم کالری به دلیل داشتن مقادیر زیادی فیبر و کالری بسیار پایین سوخت و ساز و متابولیسم بدن شما را بالا میبرند؛ چرا که برای هضم این حجم از فیبر بدن کالری زیادی مصرف میکند و چربی سوزی اتفاق می افتد. این موضوع نیاز به مصرف پروتئین به حد کفایت دارد.
آیا بدن خانم ها در مقایسه با آقایان سوخت وساز بیشتری دارد؟
معمولا سوخت و ساز بدن آقایان بیشتر است زیرا خانم ها در مقایسه با آقایان بافت چربی بیشتری دارند. اما با اینحال تفاوت های ژنتیکی٬ سن٬ میزان فعالیت ورزشی و نوع رژیم غذایی در افراد متفاوت است و ممکن است شما یک خانم با اندام بسیار ورزیده ببینید در حالی که آقایی بدون رعایت هیچ کدام از موارد ذکر شده دارای بدنی بد فرم باشد. سوخت و ساز بدن به معنای میزان کالری ای است که شما می سوزانید. میزان کالری مصرفی. روندی در بدن که باعث انتقال انرژی می شود. متابولیسم به سیستم بدن مربوط می شود و میزان انرژی ای که در طول روز با تنفس، هضم، ساختن ماهیچه ها و ذخیره سازی چربی، گردش خون و…، دریافت می کنید یا از دست می دهید را مشخص می کند. متابولیسم دو روند آنابولیک و کاتابولیک دارد که اولی باعث رشد عضلات و دومی تجزیه عضلات و بافت ها می شود.
عوامل موثر بر افزایش و کاهش متابولیسم
ژنتیک٬ سبک زندگی٬ سن٬ تغذیه٬ فعالیت کاری و ورزشی از عوامل مهم و موثر بر روند کاهش و افزایش متابولیسم به شمار می آیند. میزان سوخت وساز بدن به عوامل مختلفی ارتباط دارد. ژنتیک نقش پررنگی در این زمینه ایفا می کند. به همین دلیل گاهی افرادی را مشاهده می کنید که با وجود اینکه زیاد می خورند، لاغرند. شیوه زندگی که شامل تغذیه و ورزش می شود نیز نقش پررنگی در سوخت وساز بدن دارد. اصلا مهم نیست با چه شیوه ای بدنتان به سوخت وسازش ادامه می داده، هرچه سنتان بالاتر می رود، متابولیسم بدن بیشتر پایین می آید. سوخت وساز بدنتان به صورت محسوسی با قلب٬ کبد٬ تیرویید و پانکراس در ارتباط است.
غده تیرویید میزان سوخت وساز بدن را تنظیم می کند. تولید و ترشح هورمون ها روی فعالیت های بدنتان و اینکه چقدر سریع یا کند کالری می سوزانید، تاثیر می گذارد. همچنین با انرژی ذخیره شده شما، میزان پروتئین دریافتی و حتی نحوه پاسخ بدنتان به هورمون های دیگر ارتباط دارد.
مشکلات مرتبط با غده تیروئید باعث بروز مشکلات متابولیسمی می شود. تیروئید کم کار، هورمون های کمتری در مقایسه با تیرویید سالم تولید می کند و باعث سوخت وساز پایین و در نتیجه افزایش وزن می شود. در مقابل، تیرویید پرکار باعث افزایش سوخت وساز بدن و از دست دادن وزن می شود.
تاثیر سن بر کاهش متابولیسم
با افزایش سن میزان سوخت و ساز بدن کاهش میبابد. بدن ما تمایل بیشتری به از دست دادن ماهیچه هایش دارد. البته این روند از ۲۰ سالگی شروع می شود. بدین ترتیب از حدود ۳۰ سالگی به بعد بدن به سمت از دست دادن عضلات ( تحلیل عضلانی ) و کاهش سرعت سوخت و ساز میرود. تحقیقات نشان داده است افرادی که فعالیت ورزشی منظمی دارند و از رژیم غذایی سالمی پیروی میکنند میتوانند روند از بین رفتن عضلات را به شدت به تاخیر بیاندازند. با اینحال این موضوع بر کاهش متابولیسم آنها تاثیری نداشته و باید بیشتر در رژیم غذایی خود و استفاده از غذاهای سالم دقت نمایند!
تاثیر کاهش کالری دریافتی بر افت متابولیسم
اگر روزانه کمتر از ۱۲۰۰ کیلوکالری مصرف کنیم سوخت و ساز بدنمان کاهش میابد و در واقع کاهش وزن و چربی سوزی انجام نمیشود. بسیاری از افراد بر این باورند که با قطع مصرف مواد غذایی میتوانند وزن خود را کاهش دهند و یا چربی بسوزانند؛ در حالی که پس از مدتی شاهد هیچگونه تغییری نیستند و از وضعیت خود کلافه و دلسرد میشوند. رژیم های بسیار سخت روی متابولیسم بدن تاثیر می گذارد و البته خطرناک هم است.
تحقیقات نشان داده افرادی که در روز کمتر از ۱۲۰۰ کیلوکالری مصرف می کنند، در معرض پایین آمدن میزان سوخت و ساز بدن هستند که باعث از دست رفتن انرژی می شود به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف وعده های غذایی بیشتر با حجم کمتر را توصیه می کنند. مصرف وعده های غذایی با حجم کم و البته با تعداد بیشتر کلام آخر نیست و باید این نکته را در نظر داشته باشید که تمامی مواد مورد نیاز هرم غذایی را میبایست در این حجم کم جای دهید. پس طراحی یک برنامه غذایی اصولی کار آسانی نیست و شما هرگز به صورت خودسرانه نمیتوانید به اهداف کاهش وزن و چربی سوزی دست یابید مگر با کمک گرفتن از مربی و مشاور تغذیه…
مصرف کافئین باعث افزایش سوخت وساز و متابولیسم بدن می شود
کافئین یک ماده تحریک کننده است و باعث افزایش سوخت وساز بدن می شود. تحقیقات نشان می دهد یک فنجان قهوه می تواند ۳ تا ۴ درصد متابولیسم بدن را افزایش دهد. همچنین برخی غذاهای تند که در آنها فلفل تند وجود دارد، باعث افزایش متابولیسم بدن می شود. فلفل قرمز به دلیل داشتن ماده ای به نام «کپسایسین» باعث افزایش سوخت وساز بدن می شود که به آن اصطلاحا گرمازایی می گویند. بدن گرمای زیادی تولید می کند و به دنبال آن کالری می سوزاند اما این توضیح به این معنا نیست که فقط با خوردن غذاهای تند می توانید وزن کم کنید. برای کاهش وزن باید حتما متعادل غذا خورد و ورزش کرد.
به قلم مهندس پوریا حسنی٬ موسس و بنیان گذار مجموعه بادی من٬ استفاده از مطالب بدون ذکر منبع ( بادی‌من ) و به منظور مقاصد تجاری پیگرد قانونی دارد.