بتاکاروتن نوعی پرو ویتامین آ با رنگدانه های زرد یا نارنجی است که در صورت نیاز در بدن تبدیل به ویتامین آ می شود. بتاکاروتن را در بسیاری از غذاهای گیاهی می توان یافت. بتاکاروتن باعث ایجاد رنگدانه های زرد، نارنجی و قرمز در گیاهان می شود. این ماده ابتدا در سال 1831 توسط ویلهلم واکنرودر در هویج یافت شد. پس از آن این پرو ویتامین فواید زیادی را برای سلامت انسان به همراه داشته است. از آنجا که مصرف بیش از حد ویتامین آ می تواند سمی باشد، مصرف بتاکاروتن به جای مکمل های ویتامین آ گزینه ی مناسب تری است. بدن در صورت لزوم بتاکاروتن را به ویتامین آ تبدیل کرده و از ایجاد هرگونه مسمومیت بالقوه در اثر مصرف بیش از حد ویتامین آ جلوگیری خواهد کرد.
فواید بتاکاروتن چیست؟
بتاکاروتن در سلامتی بسیاری از سیستم های بدن نقشی اساسی ایفا می کند. از محافظت از ریه ها تا بهبود عملکرد شناختی، بتاکاروتن دارای طیف گسترده ای از قابلیت ها جهت بهبود سلامتی بدن می باشد.
تاثیر بتاکاروتن در سلامت چشم
پرو ویتامین بتاکاروتن از ابتلا به بیماری های چشمی جلوگیری کرده و به سلامت چشم ها کمک می کند. پژوهش ها ثابت کرده اند که بتاکاروتن و سایر کاروتنوئیدها (رنگدانه‌های زرد، قرمز و نارنجی در گیاهان، سبزیجات و میوه‌ها) می توانند خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولای (یا تباهی لکه ی زرد، نوعی بیماری چشمی و علت از دست دادن بینایی در سنین پیری می باشد) را تا بیش از 35% کاهش دهند. این امر به ویژه در مورد افراد سیگاری که با کهولت سن بیشتر در معرض از دست دادن بینایی در اثر بیماری دژنراسیون ماکولای می باشند، صادق است. بتاکاروتن با مرطوب و سالم نگه داشتن قرنیه، به ارتقای سلامت کلی چشم ها کمک می کند. ویتامین آ با تبدیل نور به سیگنال ارسال شده به مغز می تواند به بینایی در شب یا نور کم کمک کند. بتاکاروتن به عنوان یک آنتی اکسیدان قدرتمند به کاهش استرس اکسیداتیو وارد شده بر چشم ها که در اثر قرار گرفتن در معرض نور آبی صفحه های نمایش و اشعات فرابنفش به وجود می آید، کمک می کند. با تقویت سیستم ایمنی بدن، ویتامین آ به کاهش التهاب چشم و خطر ابتلا به عفونت های چشمی کمک می کند.
رابطه بتاکاروتن با سلامت سیستم ایمنی بدن
از آنجا که بتاکاروتن یک آنتی اکسیدان می باشد، می تواند با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن سلامت سیستم ایمنی را افزایش دهد. استرس اکسیداتیو به طور مستقیم در شکل گیری بیماری های مزمن از جمله بیماری های قلبی، آرتروز، آلزایمر، دیابت، سکته ی مغزی، گرفتگی عروق و غیره نقش دارد. آنتی اکسیدان ها با مهار و از بین بردن رادیکال های آزاد، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کنند. رادیکال های آزاد باعث رسیدن آسیب به بافت های بدن و در نتیجه ایجاد التهاب های مزمن و شکل گیری بیماری های متعدد می شوند. تحقیقات ثابت کرده اند که بتاکاروتن باعث افزایش فعالیت و تعداد سلول های ایمنی بدن می شود.
بتا کاروتن بر سلامت پوست اثر گذار است
در درجه ی اول بتاکاروتن به دلیل آن که یک آنتی اکسیدان است می تواند به بهبود سلامت و ظاهر پوست کمک کند. مطالعات نشان می دهند که رژیم های غذایی سرشار از فیتوکمیکال ها ( ترکیبات شیمیایی هستند که به‌طور طبیعی در گیاهان به وجود می‌آیند) نظیر بتاکاروتن به افزایش مقاومت پوست در برابر تشعشعات ماورا بنفش خورشید کمک می کنند. افزایش مقاومت در برابر تابش های مضر خورشید باعث می شود که پوست خاصیت ارتجاعی خود را حفظ کرده و از شکل گیری خطوط ریز، چروک و لک جلوگیری می کند. بتاکاروتن باعث کاهش آکنه و لکه های پوستی می شود. بتاکاروتن با از بین بردن سلول های مرده ی پوست، خاصیت لایه برداری طبیعی داشته و به بهبود سلامت و ظاهر پوست کمک می کند. اگر تمایل به داشتن پوستی برنزه دارید، خوردن غذاهای حاوی بتاکاروتن می تواند رنگدانه های پوست شما را افزایش دهد. غذاهای سرشار از بتاکاروتن عبارتند از سبزیجات با برگ های تیره مانند کلم و اسفناج، طالبی، کدو تنبل، هویج، سیب زمینی شیرین، فلفل قرمز و زرد و زردآلو. گیاهانی مانند فلفل قرمز(پاپریکا)، جعفری، مریم گلی و گشنیز نیز منابع خوبی برای بتاکاروتن هستند. از آنجا که کاروتنوئیدها محلول در چربی هستند، افزودن روغن هایی مانند روغن زیتون یا روغن هسته ی انگور، خوردن ماهی های چرب مانند سالمون یا خوردن آجیل و دانه به همراه این غذاها می تواند به جذب بهتر بتاکاروتن کمک کند.
بتا کاروتن و سلامت ریه
مطالعات نشان می دهند که یک رژیم غذایی سرشار از بتاکاروتن برای سلامت ریه ها مفید می باشد. بتاکاروتن در بدن تبدیل به ویتامین آ شده که باعث بهبود عملکرد ریه ها می شود. به دلیل تاثیر بتاکاروتن در حفظ و نگهداری سلول های بافت اپیتلیوم یا بافت پوششی، وجود ویتامین آ برای حفظ سلامت سیستم تنفسی حیاتی می باشد. کمبود ویتامین آ در دوران بارداری میتواند برای بلند مدت در سلامت ریه ی فرزندان اختلال ایجاد کند. کمبود ویتامین آ به همراه رژیم غذایی فاقد مقادیر کافی پروتئین شایع ترین اختلال تغذیه در جهان می باشد. در حالی که این امر به طور عمده کودکان ساکن در کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار می دهد، بیش از 20% از جمعیت ساکن در کشور های پیشرفته نیز دو سوم کمتر از میزان توصیه شده، ویتامین آ مصرف می کنند. سطح سلامت کبد و پلاسما در این 20% از مردمان ساکن در جوامع پیشرفته به دلیل مصرف غذاهای فاقد مواد مغذی بسیار کمتر از حد قابل قبول می باشد. کمبود ویتامین آ خطر ابتلا و مرگ ناشی از عفونت های مختلف و بیماری های دستگاه تنفسی را افزایش می دهد. مصرف مکمل های بتاکاروتن می تواند به افزایش سطح ویتامین آ بدون خطر ابتلا به مسمومیت ناشی از آن کمک کند.
بهبود سلامت روان
بتاکاروتن به دلیل آنتی اکسیدان بودن باعث بهبود سلامت روان، از جمله بهبود عملکرد شناختی و تقویت حافظه می شود.
برخی از تحقیقات ثابت کرده اند که مصرف طولانی مدت بتاکاروتن باعث تقویت حافظه و بهبود عملکرد شناختی می شود و برخی دیگر از تحقیقات نشان داده اند که مکمل های حاوی آنتی اکسیدان در بیماران مبتلا به اختلالات روانی ناشی از استرس، از جمله اضطراب و افسردگی می توانند مفید واقع شوند. سایر تحقیقات حاکی از آنند که بتاکاروتن در موش های آزمایشگاهی اثراتی شبیه به اثرات ضد افسردگی داشته است. مطالعه دیگری نشان داد که مصرف طولانی مدت مکمل بتا کاروتن به مدت 15 سال یا بیشتر، می تواند به جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی در مردان کمک کند.
هشدار راجع به بتاکاروتن
مکمل های بتاکاروتن نباید توسط افراد سیگاری حتی آن دسته که در گذشته سیگار می کشیده اند و یا افرادی که در معرض غبار و الیاف آزبست بوده اند، مصرف شود، چرا که پژوهش ها ثابت کرده اند که مصرف مکمل بتاکاروتن در این افراد خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهد.
-نتیجه گیری ها:
بتاکاروتن به عنوان یک پرو ویتامین آ تاثیرات مثبت زیادی در سلامتی بدن دارد. بتاکاروتن به بهبود بینایی، سلامت سیستم ایمنی، تقویت عملکرد ریه ها، سلامت روان و حتی پوست کمک می کند. بتاکاروتن به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی به تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کرده و با بیماری های مزمن و عفونت ها مقابله می کند.
خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی، آرتروز، آلزایمر و بسیاری دیگر از بیماری ها توسط خاصیت آنتی اکسیدانی بتاکاروتن و سایر کاروتنوئیدها کاهش می یابد.
بتاکاروتن تنها در صورت نیاز تبدیل به ویتامین آ می شود بنابراین روشی ایمن جهت افزایش میزان ویتامین آ در بدن، بدون خطر ابتلا به مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد آن می باشد. از آنجا که بتاکاروتن محلول در چربی است، خوردن چربی های سالم مانند آووکادو و آجیل می تواند به شما در جذب بهتر آن کمک کند. همیشه قبل از افزودن مکمل های جدید به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید.
ترجمه توسط تیم تولید محتوای بادی‌من (شبنم احدی) ، استفاده از مطالب بدون ذکر منبع ( بادی‌من ) و به منظور مقاصد تجاری پیگرد قانونی دارد.
References:
Wu J, Cho E, Willett WC, Sastry SM, Schaumberg DA. Intakes of Lutein, Zeaxanthin, and Other Carotenoids and Age-Related Macular Degeneration During 2 Decades of Prospective Follow-up. JAMA Ophthalmol. 2015;133(12):1415-1424. doi:10.1001/jamaophthalmol.2015.3590
Kim EK, Kim H, Vijayakumar A, Kwon O, Chang N. Associations between fruit and vegetable, and antioxidant nutrient intake and age-related macular degeneration by smoking status in elderly Korean men. Nutr J. 2017;16(1):77. Published 2017 Dec 4. doi:10.1186/s12937-017-0301-2
Paiva SA, Russell RM. Beta-carotene and other carotenoids as antioxidants. J Am Coll Nutr. 1999;18(5):426-433. doi:10.1080/07315724.1999.10718880
Chew BP, Park JS. Carotenoid action on the immune response. J Nutr. 2004;134(1):257S-261S. doi:10.1093/jn/134.1.257S
Wilhelm Stahl, Helmut Sies, β-Carotene and other carotenoids in protection from sunlight, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 96, Issue 5, November 2012, Pages 1179S–1184S, https://doi.org/10.3945/ajcn.112.034819
Griffiths K, Aggarwal BB, Singh RB, Buttar HS, Wilson D, De Meester F. Food Antioxidants and Their Anti-Inflammatory Properties: A Potential Role in Cardiovascular Diseases and Cancer Prevention. Diseases. 2016;4(3):28. Published 2016 Aug 1. doi:10.3390/diseases4030028
Mignone LI, Giovannucci E, Newcomb PA, et al. Dietary carotenoids and the risk of invasive breast cancer. Int J Cancer. 2009;124(12):2929-2937. doi:10.1002/ijc.24334
Yu N, Su X, Wang Z, Dai B, Kang J. Association of Dietary Vitamin A and β-Carotene Intake with the Risk of Lung Cancer: A Meta-Analysis of 19 Publications. Nutrients. 2015;7(11):9309-9324. Published 2015 Nov 11. doi:10.3390/nu7115463
Huang X, Gao Y, Zhi X, Ta N, Jiang H, Zheng J. Association between vitamin A, retinol and carotenoid intake and pancreatic cancer risk: Evidence from epidemiologic studies. Sci Rep. 2016;6:38936. Published 2016 Dec 12. doi:10.1038/srep38936
Middha P, Weinstein SJ, Männistö S, Albanes D, Mondul AM. β-Carotene Supplementation and Lung Cancer Incidence in the Alpha-Tocopherol, Beta-Carotene Cancer Prevention Study: The Role of Tar and Nicotine. Nicotine Tob Res. 2019;21(8):1045-1050. doi:10.1093/ntr/nty115
Timoneda J, Rodríguez-Fernández L, Zaragozá R, et al. Vitamin A Deficiency and the Lung. Nutrients. 2018;10(9):1132. Published 2018 Aug 21. doi:10.3390/nu10091132
Rutjes AWS, Denton DA, Di Nisio M, Chong LY, Abraham RP, Al‐Assaf AS, Anderson JL, Malik MA, Vernooij RWM, Martínez G, Tabet N, McCleery J. Vitamin and mineral supplementation for maintaining cognitive function in cognitively healthy people in mid and late life. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 12. Art. No.: CD011906. DOI: 10.1002/14651858.CD011906.pub2. Accessed 06 May 2021.
Gautam M, Agrawal M, Gautam M, Sharma P, Gautam AS, Gautam S. Role of antioxidants in generalised anxiety disorder and depression. Indian J Psychiatry. 2012;54(3):244-247. doi:10.4103/0019-5545.102424