در این مقاله میخواهیم بدانیم آسپارتام دقیقا چیست و به حقایقی درباره عوارض جانبی آسپارتام و اختلاف نظرها درباره آسپارتام بپردازیم. آسپارتام یکی از محبوب‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در بازار است. در حقیقت، احتمال اینکه شما یا یکی از آشنایانتان در 24 ساعت گذشته، نوشابه رژیمی حاوی آسپارتام مصرف کرده باشید، بسیار زیاد است. بنا به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، در سال 2010، روزانه یک پنجم آمریکایی‌ها نوشابه رژیمی مصرف می‌کنند. با اینکه شیرین‌کننده‌ها همچنان محبوب هستند، اما در سال‌های اخیر با بحث‌هایی نیز مواجه بوده‌اند. بسیاری از مخالفان ادعا کرده‌اند آسپارتام برای سلامتی مضر است. همچنین ادعا میشود مصرف آسپارتام باعث ایجاد عوارض بلندمدت میشود. متاسفانه با وجود اینکه آزمایش‌های زیادی روی آسپارتام انجام شده است، اما هنوز در مورد اینکه آسپارتام برای سلامتی “بد” است یا خیر، اتفاق نظر وجود ندارد.
آسپارتام چیست؟
آسپارتام با نام‌های تجاری NutraSweet و Equal به فروش می‌رسد. همچنین به‌طور گسترده در محصولات بسته‌بندی‌شده استفاده میشود؛ مخصوصا آن‌هایی که برچسب غذای “رژیمی” دارند. آسپارتام حاوی آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین است که هر دو آمینواسیدهای طبیعی هستند. آسپارتیک اسید توسط بدن تولید میشود و فنیل‌آلانین آمینو اسید ضروری است که از غذا به دست می‌آید. وقتی بدنتان آسپارتام را هضم می‌کند، بخشی از آن به متانول تجزیه میشود. مصرف میوه، آب‌میوه، نوشیدنی‌های تخمیری و برخی سبزیجات نیز منجر به تولید متانول در بدن می‌شوند.
تا سال 2014، آسپارتام بزرگ‌ترین منبع متانول در رژیم غذایی مردم آمریکا بود. متانول در مقادیر زیاد سمی است، اما همچنان مقادیر کم‌تر آن هم در ترکیب با متانول آزاد، به‌دلیل افزایش جذب، خطرناک است. متانول آزاد در برخی غذاها موجود است و در صورت گرم شدن آسپارتام هم تولید میشود. مصرف مداوم متانول آزاد میتواند مشکل‌ساز باشد چون به فرمالدئید تجزیه میشود که یک ماده سرطان‌زا و نوروتوکسین شناخته‌شده در بدن است. با این حال، سازمان استاندارد غذا در انگستان اظهار می‌کند که حتی کودکانی که آسپارتام زیادی مصرف می‌کنند، باز هم به حداکثر میزان مصرف متانول نمی‌رسند. آنها همچنین بیان می‌کنند که از آنجایی که خودن میوه و سبزیجات برای بهبود سلامت مفید است، دریافت متانول از این منابع، اولویت مهمی برای تحقیقات نیست.
دکتر آلن گابی دارای دکترای پزشکی، در مجله بررسی داروهای جایگزین در سال 2007 بیان کرد که آسپارتام موجود در محصولات تجاری یا نوشیدنی‌های گرم ممکن است محرک تشنج باشد و باید درخصوص ایجاد تشنج مورد ارزیابی قرار بگیرد.
آیا آسپارتام مورد تایید مراجع معتبر است؟
تعدادی از مراکز نظارتی و سازمان‌های مرتبط با سلامت اظهارات مثبتی درباره آسپارتام داشته‌اند. آسپارتام مورد تائید سازمان‌های زیر قرار گرفته است:
- سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)
- سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد
- سازمان بهداشت جهانی
- انحمن قلب آمریکا
- انجمن رژیم غذایی آمریکا
در سال 2013، سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا (EFSA) بیش از 600 مجموعه داده از مطالعات روی آسپارتام را بررسی کرد و هیچ دلیلی برای حذف آسپارتام از بازار پیدا نکرد. در این بررسی هیچ خطری در رابطه با مصرف طبیعی یا زیاد آسپارتام گزارش نشد. در عین حال، بحث‌های زیادی درباره شیرین‌کننده‌های مصنوعی وجود دارد. آسپارتام تقریبا همان زمانی توسعه پیدا کرد که FDA، شیرین‌کننده‌های مصنوعی سیکلامات (سوکاریل) و ساکارین (Sweet’N Low) را ممنوع اعلام کرد. تست‌های آزمایشگاهی نشان دادند که دوزهای بالای این دو ترکیب، باعث سرطان و اختلالات دیگری در حیوانات آزمایشگاهی شدند.
درحالی که آسپارتام کاملا توسط FDA تائید شده است، مرکز علم برای منافع عمومی که سازمانی حامی مصرف‌کننده‌هاست، به مطالعات متعددی رجوع کرده است که این مطالعات بیان می‌کنند مصرف شیرین‌کننده‌ها مشکل‌ساز است. از این مطالعات می‌توان به مطالعه‌ای توسط دانشکده بهداشت عمومی هاروارد اشاره کرد. در سال 2000، موسسه ملی سلامت به این نتیجه رسید که ساکارین باید از لیست مواد سرطان‌زا حذف شود. با اینکه همچنان سیکلامات در بیش از 50 کشور در دسترس است، اما در ایالات متحده فروخته نمی‌شود.
چه محصولاتی حاوی آسپارتام هستند؟
هروقت محصولی دارای برچسب “بدون قند” است، معمولا به‌جای قند، حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی است. با اینکه تمام محصولات بدون قند، آسپارتام ندارند، اما آسپارتام همچنان یکی از محبوب‌ترین شیرین‌کننده‌هاست و به‌طور گسترده در بسیاری از کالاهای بسته‌بندی‌شده وجود دارد. برخی از محصولات حاوی آسپارتام عبارتند از:
- نوشابه رژیمی
- بستنی‌های بدون قند
- آب‌میوه‌های کم کالری
- آدامس
- ماست
- آب‌نبات‌های بدون قند
استفاده از شیرین‌کننده‌های دیگر میتواند به شما در کاهش مصرف آسپارتام کمک کند. با این حال اگر می‌خواهید مصرف آسپارتام را کاملا به صفر برسانید، باید برای اطمینان روی برچسب کالاهای بسته‌بندی‌شده دنبال آن بگردید.
عوارض جانبی آسپارتام
با استناد به انجمن سرطان آمریکا، آسپارتام تقریبا 200 برابر شیرین‌تر از شکر است. پس مقدار کمی از آن هم برای شیرین کردن غذا و نوشیدنی‌ها کافی است. میزان دریافت روزانه قابل‌قبول (ADI) توصیه‌شده توسط FDA و EFSA عبارتند از:
- FDA: 50 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- EFSA: 40 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
یک قوطی نوشابه رژیمی تقریبا حاوی 185 میلی‌گرم آسپارتام است. یک فرد 150 پوندی (68 کیلوگرمی) باید 18 قوطی نوشابه رژیمی بخورد تا از میزان دریافت روزانه قابل‌قبول FDA تجاوز کند. این میزان برای EFSA، 15 قوطی است. با این حال افرادی که مبتلا به فنیل‌کتونوری هستند، نباید آسپارتام مصرف کنند. همچنین افرادی که برای درمان اسکیزوفرنی دارو مصرف می‌کنند هم باید از مصرف آسپارتام اجتناب کنند.
فنیل کتونوری چیست؟
افراد مبتلا به فنیل‌کتونوری، فنیل‌آلانین زیادی در خونشان دارند. فنیل‌آلانین آمینواسیدی ضروری است که در منابع پروتئینی مثل گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و محصولات لبنی یافت میشود. فنیل‌آلانین همچنین یکی از دو جز سازنده آسپارتام است. افرادی که به فنیل‌کتونوری مبتلا هستند، نمی‌توانند به‌خوبی فنیل‌آلانین را هضم کنند. اگر فردی به این بیماری مبتلا باشد، آسپارتام برایش سمی است.
دیسکینزی تاخیری
دیسکینزی تاخیری (TD) یکی از عوارض جانبی برخی از داروهای اسکیزوفرنی است. فنیل‌آلانین موجود در آسپارتام ممکن است حرکات عضلانی کنترل‌نشده TD را تسریع می‌کند.
افراد مخالف آسپارتام ادعا می‌کنند که بین آسپارتام و انبوهی از بیماری‌ها ارتباط وجود دارد، از جمله:
- سرطان
- تشنج
- سردرد
- افسردگی
- اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD)
- سرگیجه
- افزایش وزن
- اختلالات مادرزادی
- لوپوس
- آلزایمر
- مالتیپل اسکلروزیس (MS)
تحقیقاتی برای تائید یا رد ارتباط بین بین آسپارتام و این بیماری‌ها در حال انجام است، اما در حال حاضر هنوز نتایج متناقضی در مطالعات وجود دارد. برخی از تحقیقات افزایش خطر، علائم یا تسریع بیماری را گزارش داده‌اند، درحالی که برخی دیگر از مطالعات هیچ پیامد منفی مرتبط با آسپارتام گزارش نکرده‌اند.
تاثیر آسپارتام بر دیابت و کاهش وزن
وقتی بحث دیابت و کاهش وزن میشود، اولین کاری که بسیاری از افراد انجام می‌دهند، حذف منابع بدون ارزش غذایی از رژیم غذاییشان است که معمولا شامل قند هم هست. در مورد دیابت و چاقی، آسپارتام مزایا و معایبی دارد. اول از همه، کلینیک Mayo بیان می‌کند به‌صورت کلی شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشند. اما الزاما به این معنا نیست که آسپاتارم بهترین گزینه از بین شیرین‌کننده‌هاست؛ در این باره باید اول با پزشکتان مشورت کنید. همچنین شیرین‌کننده‌ها می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند اما این موضوع فقط در صورتی صادق است که قبل از کاهش وزن، محصولات حاوی قند زیادی مصرف کرده باشید. همچنین تغییر از محصولات قندی به محصولات حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی میتواند خطر کرم خوردگی و پوسیدگی دندان را کاهش دهد.
براساس یکی از مطالعات PLoS One Study در سال 2014، رت‌هایی که با آسپارتام تغذیه شده بودند، به‌طور کلی توده بدنی کم‌تری داشتند. یکی از مشکلات نتایج به دست آمده این بود که این موش‌ها باکتری‌های روده‌ای و قند خون بیشتری هم داشتند. این افزایش گلوکز خون نیز با مقاومت به انسولین مرتبط بود. نتایج تحقیقات درباره اینکه چگونه آسپارتام و سایر شیرین‌کننده‌های غیرمغذی بر این بیماری‌ها و سایر بیماری‌ها اثر می‌گذارند، هنوز کاملا قطعی نیست.
جایگزین‌های طبیعی آسپارتام
بحث‌ها بر سر آسپارتام هنوز ادامه دارد. شواهد موجود، اثرات منفی طولانی مدتی را نشان نمی‌دهند اما تحقیقات هنوز در حال انجام است. قبل از اینکه دوباره به مصرف قند برگردید (که کالری بالا و ارزش غذایی کمی دارد)، می‌توانید از جایگزین‌های طبیعی آسپارتام استفاده کنید، از جمله:
- میوه مانک
- آلولوز
- برگ استیویا
با اینکه این محصولات نسبت به شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل آسپارتام، خیلی “طبیعی‌تر” هستند، اما همچنان باید مقادیر محدودی از آنها را مصرف کنید. جایگزین‌های طبیعی آسپارتام هم مثل شکر، می‌توانند حاوی کالری و ارزش غذایی کم یا بدون ارزش غذایی باشند.
دورنمای آسپارتام
نگرانی‌ها درباره آسپارتام همچنان وجود دارد. تحقیقات علمی هیچ مدرک محکمی مبنی بر مضر بودن آسپارتام نشان نداده‌اند، به همین دلیل آسپارتام هنوز هم به‌صورت روزمره مصرف میشود. به دلیل انتقادات شدید، بسیاری از مردم اقداماتی را برای اجتناب از مصرف تمام شیرین‌کننده‌های مصنوعی انجام داده‌اند. اما همچنان مصرف آسپارتام توسط افرادی که درباره مصرف قند حساس هستند، رو به افزایش است. پس وقتی بحث آسپارتام، شکر یا سایر شیرین‌کننده‌ها میشود، بهترین راه حل، مصرف آنها در مقادیر محدود است.
نتایج ارزیابی خطرات آسپارتام برای سلامتی ( سازمان بهداشت جهانی )
بروزرسانی شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۲
ارزیابی اثرات شیرین کننده غیر قندی آسپارتام برسلامتی امروز توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و کشاورزی (FAO) کمیته تخصصی مشترک در مورد افزودنی های غذایی (JECFA) منتشر شد. با استناد به “شواهد محدود” در مورد سرطان زایی در انسان، IARC آسپارتام را در دسته ی احتمالاً سرطان زا طبقه بندی کرد. (IARC Group 2B) JECFA مجددا تایید کرد دریافت روزانه ۴۰ میلی‌گرم بر کیلو گرم نسبت به وزن بدن قابل قبول است. آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی (شیمیایی) است که از دهه 1980 به طور گسترده در محصولات غذایی و نوشیدنی های مختلف از جمله نوشیدنی های رژیمی، آدامس، ژلاتین، بستنی، محصولات لبنی مانند ماست، غلات صبحانه، خمیر دندان و داروهایی مانند قطره های سرفه و ویتامین ها و قرص های جویدنی استفاده می شود.
سرطان یکی از علل اصلی مرگ و میر در جهان است. هر سال از هر ۶ نفر یک نفر بر اثر سرطان جان خود را از دست می دهد. دکتر فرانچسکو برانکا، مدیر دپارتمان تغذیه و ایمنی غذا، سازمان جهانی بهداشت، گفت: علم برای شناخت عواملی که احتمال ایجاد یا تسهیل کننده سرطان را بالا میبرند، به طور مداوم در حال تحقیق است به امید اینکه آمار تلفات انسانی کاهش پیدا کند. ارزیابی‌های آسپارتام نشان داده‌اند که اگر به مقدار محدود و در دوز ایمن مصرف شود عمدتا نگرانی به همراه ندارد. اما موارد بلقوه ای هم در مورد آن دیده شده است که نیاز به بررسی و تحقیق بیشتر دارد. تحقیقیات دو سازمان IARC و JECFA به صورت مستقل انجام شد اما نتایج آنها مکمل یکدیگر هستند. هر دو ارزیابی پس از بررسی یادداشت های علمی موجود، در شواهد علمی مبنی بر سرطان زا بودن آسپارتام به محدودیت‌هایی برخورد کردند.
IARC بر اساس شواهد محدود آسپارتام را در انسان (به ویژه برای کارسینوم کبدی، که نوعی سرطان کبد است)، سرطان‌زا (گروه 2B) معرفی کرد. همچنین شواهد محدودی برای سرطان زا بودن آن در حیوانات آزمایشگاهی و شواهد محدودی در رابطه با مکانیسم‌های احتمالی ایجاد سرطان پیدا شد.
JECFA به این نتیجه رسید که داده های ارزیابی شده دلیل کافی برای تغییر مصرف روزانه استاندارد آسپارتام ( ۴۰میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن ) نیست. بنابراین کمیته مجدداً تأیید کرد که مصرف روزانه در این حد برای شخص بی خطر است. با فرض اینکه هیچ دریافتی از منابع غذایی دیگر نداشته باشد. به عنوان مثال، با یک قوطی نوشابه رژیمی حاوی ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلی گرم آسپارتام، یک فرد بالغ با وزن ۷۰ کیلوگرم باید بیش از ۹ تا ۱۴ قوطی در روز مصرف کند تا از میزان مصرف روزانه استاندارد فراتر رود.
اولین گام اساسی IARC شناخت عوامل سرطان زا با شناسایی خصوصیات یک ماده و پتانسیل آن برای ایجاد آسیب، یعنی سرطان است. طبقه‌بندی علمی که آیا یک عامل میتواند باعث سرطان در انسان شود؟ اما آنها خطر ابتلا به سرطان را در سطح معینی منعکس نمی‌کنند. IARC ارزیابی خطر همه انواع مواجهه را ( به عنوان مثال رژیم غذایی، شرایط شغلی ) در نظر می گیرد. طبقه بندی سومین سطح معمولاً در مواردی که شواهد محدود، اما قانع کننده ای برای سرطان در انسان وجود دارد یا شواهد قانع کننده ای برای سرطان در حیوانات آزمایشگاهی وجود دارد، استفاده می شود. دکتر مری شوبائر گفت: « شواهد یافته شده ی محدود در مورد چگونگی بروز سرطان در انسان و حیوانات، نشان میدهد که ما نیاز به تحقیقات بیشتر داریم تا در دریابیم که آیا مصرف آسپارتام خطر سرطان‌زایی دارد یا خیر». دکتر معز ثنا، رئیس استانداردها و مشاوره علمی سازمان جهانی بهداشت گفت: « JECFA همچنین شواهد مربوط به خطر سرطان را در مطالعات حیوانی و انسانی مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که شواهد مربوط به ارتباط بین مصرف آسپارتام و سرطان در انسان قانع کننده نیست. واحد غذا و تغذیه: ما به مطالعات بهتر با پیگیری طولانی‌تر و پرسشنامه‌های رژیم غذایی مکرر در گروه‌های موجود نیاز داریم. ما به کارآزمایی‌های تصادفی و کنترل‌شده، از جمله مطالعات مسیرهای مکانیکی مرتبط با تنظیم انسولین، سندرم متابولیک و دیابت، به‌ویژه در ارتباط با سرطان‌زایی، نیاز داریم.»
ارزیابی‌های IARC و JECFA از تأثیر آسپارتام بر اساس داده‌های علمی جمع‌آوری‌شده از منابع مختلف، از جمله مقالات بررسی‌شده، گزارش‌های دولتی و مطالعات انجام‌شده برای اهداف نظارتی بود. مطالعات توسط کارشناسان مستقل بررسی شده است. IARC و WHO به نظارت بر شواهد جدید ادامه خواهند داد و گروه های تحقیقاتی مستقل را تشویق می کنند تا مطالعات بیشتری در مورد ارتباط احتمالی بین قرار گرفتن در معرض آسپارتام و اثرات بیماری در مصرف کننده انجام دهند.
Source: Aspartame hazard and risk assessment results released
تهیه و تنظیم مطلب توسط تیم تولید محتوای بادی‌من، استفاده از مطالب بدون ذکر منبع ( بادی‌من ) و به منظور مقاصد تجاری پیگرد قانونی دارد.
Sources
Additional information about high-intensity sweeteners permitted for use in food in the United States. (2018).
fda.gov/food/food-additives-petitions/additional-information-about-high-intensity-sweeteners-permitted-use-food-united-states#Aspartame
Choudhary AK, et al. (2018). Neurophysiological symptoms and aspartame: What is the connection? DOI:
10.1080/1028415X.2017.1288340
Choudhary AK, et al. (2017). Revisiting the safety of aspartame. DOI:
10.1093/nutrit/nux035
Ciappuccini R, et al. (2010). Aspartame-induced fibromyalgia, an unusual but curable cause of chronic pain.
ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21176433
Does aspartame cause cancer? (2019).
cancer.org/cancer/cancer-causes/aspartame.html
Haighton L, et al. (2019). Evaluation of aspartame cancer epidemiology studies based on quality appraisal criteria. DOI:
10.1016/j.yrtph.2019.01.033
Jobe PC, et al. (1992). Absence of an effect of aspartame on seizures induced by electroshock in epileptic and non-epileptic rats. DOI:
10.1007/BF00806781
Lindseth GN, et al. (2014). Neurobehavioral effects of aspartame consumption. DOI:
10.1002/nur.21595
Lupus nutrition FAQs. (n.d.).
lupus.org/resources/lupus-nutrition-faqs
Rowan AJ, et al. (1995). Aspartame and seizure susceptibility: results of a clinical study in reportedly sensitive individuals. DOI:
10.1111/j.1528-1157.1995.tb00995.x
Schernhammer ES, et al. (2012). Consumption of artificial sweetener — and sugar-containing soda and risk of lymphoma and leukemia in men and women. DOI:
10.3945/ajcn.111.030833
Schiffman SS, et al. (1987). Aspartame and susceptibility to headache. DOI:
10.1056/NEJM198711053171903
Soffritti M, et al. (2007). Life-span exposure to low doses of aspartame beginning during prenatal life increases cancer effects in rats. DOI:
10.1289/ehp.10271
Van den Eeden SK, et al. (1994). Aspartame ingestion and headaches: a randomized crossover trial. DOI:
10.1212/wnl.44.10.1787
Vellisca MY, et al. (2014). Monosodium glutamate and aspartame in perceived pain in fibromyalgia. DOI:
10.1007/s00296-013-2801-5
Walton RG, et al. (1993). Adverse reactions to aspartame: double-blind challenge in patients from a vulnerable population. DOI:
10.1016/0006-3223(93)90251-8
What causes MS? (n.d.).
nationalmssociety.org/What-is-MS/What-Causes-MS